कोविड -१९ महामारीमुळे मृत्यूच्या वाढत्या घटनांनी कामगारांना त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांच्या भवितव्याविषयी वाटणारी भीती व चिंता दूर करण्यासाठी श्रम व रोजगार मंत्रालयाने (Ministry of Labour & Employment) ईएसआयसी (ESIC) व ईपीएफओ (EPFO) योजनांच्या माध्यमातून अतिरिक्त फायदे जाहीर केले आहेत. नियोक्ताला (Employer) कोणत्याही अतिरिक्त खर्चाशिवाय कामगारांना वर्धित सामाजिक सुरक्षा प्रदान करण्याचा प्रयत्न केला जात आहे.
सध्या ईएसआयसी (ESIC) अंतर्गत विमा उतरवलेल्या व्यक्तींसाठी (आयपी) नोकरीच्या ठिकाणी दुखापतीमुळे मृत्यू झाल्यास किंवा विमा उतरवलेली व्यक्ती काम करण्यास अक्षम झाल्यास त्या कर्मचाऱ्याच्या सरासरी दैनंदिन मजुरीच्या ९०% इतके निवृत्तीवेतन त्याच्या पत्नीला आणि विधवा आईला आयुष्यभरासाठी आणि मुलांना त्यांच्या वयाच्या पंचविशी पर्यंत उपलब्ध असेल. मुलींना त्यांच्या लग्नापर्यंत हा लाभ उपलब्ध आहे.
ईएसआयसी (ESIC) योजनेंतर्गत विमा उतरवलेल्या व्यक्तींच्या (आयपी) कुटुंबांना आधार देण्यासाठी, अशा व्यक्तींनी जर कोविड रोगाचे निदान होण्यापूर्वी आणि त्या रोगामुळे मृत्यू होण्याआधी ईएसआयसीच्या ऑनलाइन पोर्टलमध्ये नोंदणी केली असल्यास त्याच्यावर अवलंबून असणाऱ्या कुटुंब सदस्यांना खालील पात्रता अटींच्या अधीन राहून तोच फायदा, त्याच प्रमाणात मिळेल जो नोकरीच्या ठिकाणी दुखापतीमुळे मृत्यू झाल्यास किंवा विमा उतरवलेली व्यक्ती काम करण्यास अक्षम झाल्यास त्या कर्मचाऱ्याच्या कुटुंबियांना मिळतो:
- अ. कोविड रोगाने मृत्यूचे निदान होण्यापूर्वी किमान तीन महिने अगोदर विमा उतरवलेल्या व्यक्तींनी (आयपी) ईएसआयसी (ESIC) ऑनलाइन पोर्टलवर नोंदणी केलेली असावी.
- ब. कोविड रोगाचे निदान होण्यापूर्वी एका वर्षाच्या कालावधीत आयपी कमीतकमी ७८ दिवसांसाठी तो वेतनावर नियुक्त असावा.
विमा उतरवलेल्या व्यक्तीचे (आयपी) कि जे पात्रतेची अटी पूर्ण करतात आणि कोविड रोगामुळे मरण पावले आहेत, त्यांच्या अवलंबित व्यक्तींना त्यांच्या आयुष्यात विमाधारकाच्या रोजच्या रोजंदारीच्या ९०% मजुरीप्रमाणे मासिक देय मिळू शकेल. ही योजना २४ मार्च २०२० पासून २४ मार्च २०२२ या दोन वर्षांच्या कालावधीसाठी पूर्वलक्षी प्रभावाने लागू असेल.
ईपीएफओच्या कर्मचार्‍यांच्या डिपॉझिट लिंक्ड विमा योजने (EDLI) अंतर्गत सदस्याच्या मृत्यू झाल्यास या योजनेतील सदस्यांमधील सर्व हयात अवलंबिलेल्या कुटुंबातील सदस्यांना ईडीएलआयचा (EDLI) लाभ मिळण्यास पात्र आहे. सध्या या योजनेअंतर्गत कामगारांचा मृत्यू झाल्यास वाढविण्यात येणा-या लाभांना ग्रॅच्युइटी देय देण्यासाठी किमान सेवेची आवश्यकता नसते, ईपीएफ आणि एमपी कायद्यानुसार तरतुदीनुसार कुटुंब पेन्शन दिली जाते, आजारपणाचा फायदा ७० % वेतनाच्या ९१ दिवस कामगार आजारी पडल्यास आणि कार्यालयात हजर न राहिल्यास एका वर्षामध्ये पैसे दिले जातात.
मंत्रालयाने जारी केलेल्या अधिसूचनेमध्ये यामध्ये पुढील सुधारणे करण्यात आल्या आहेतः
- अ. मृत कर्मचार्‍याच्या कुटुंबीयांना जास्तीत जास्त लाभाची रक्कम ६ लाखांवरून ७ लाखांपर्यंत वाढविण्यात आली आहे.
- ब. त्याच आस्थापनात १२ महिन्यांपासून सतत रोजगाराची तरतूद करण्यापूर्वी त्याच्या मृत्यूच्या अगोदरच्या एक किंवा अधिक आस्थापनांमध्ये १२ महिने सतत सदस्यत्व असलेल्या मृत कर्मचार्‍यांच्या पात्र कुटुंबातील सदस्यांना किमान विमा उतरविण्याचा किमान लाभ मिळणार आहे. कंत्राटी / हंगामी कर्मचाऱ्यांच्या कुटुंबीयांना लाभ देण्यासाठी केवळ एका आस्थापनेमध्ये कायम नोकरीची अट शिथिल केली गेली आहे, ज्याद्वारे मृत्यूपूर्वी १२ महिन्यांत नोकरी बदललेल्या अशा कर्मचार्‍यांच्या कुटुंबीयांना लाभ देण्यात आला आहे.
- क. २.५ लाख रुपयांच्या किमान विमा लाभाची तरतूद पुनर्संचयित केली गेली आहे आणि १५ फेब्रुवारी २०२० पासून पुढील तीन वर्षांसाठी पूर्वलक्षी प्रभावाने लागू असेल.
या कल्याणकारी उपायांमुळे कोविड -१९ आजारामुळे मृत्यू झालेल्या कामगारांच्या कुटूंबाला आवश्यक ते सहकार्य मिळेल आणि साथीच्या आजाराच्या या कठीण परिस्थितीत त्यांचे आर्थिक संकटांपासून त्यांचे संरक्षण होईल.
